ئالوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەکان چییە؟

ئالوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەکان نەخۆشییەکی درێژخایەنی مێشکە. دەبێتە هۆی ئەوەی مرۆڤ چەندین جار مادەی هۆشبەر بەکاربهێنێت، سەرەڕای ئەو زیانانەی کە دەیگەیەنن. دووبارە بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان دەبێتە هۆی گۆڕینی مێشک و دەبێتە هۆی ئالوودەبوون.

گۆڕانکارییەکانی مێشک لە ئالوودەبوون دەتوانێت بەردەوام بێت، بۆیە ئالوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەکان بە نەخۆشییەکی “دوبارەبوونەوەی” دادەنرێت. ئەمەش بەو مانایەیە کە ئەو کەسانەی لە چاکبوونەوەدان، مەترسی دووبارە خواردنەوەیان لەسەرە، تەنانەت دوای چەندین ساڵ لە بەکارنەهێنانی دەرمان.

ئایا هەرکەسێک مادەی هۆشبەر دەخوات گیرۆدەی دەبێت؟

هەموو کەسێک کە مادەی هۆشبەر بەکاردەهێنێت ئالوودە نابێت. جەستە و مێشکی هەموو کەسێک جیاوازە، بۆیە کاردانەوەکانی بەرامبەر بە ماددە هۆشبەرەکان دەتوانن جیاواز بن. ڕەنگە هەندێک کەس زوو ئالوودە بن، یان بە تێپەڕبوونی کات ڕووبدات. کەسانی تر هەرگیز ئالوودە نابن. ئالوودەبوونی کەسێک یان نا، پەیوەستە بە چەندین هۆکارەوە. ئەوان هۆکاری بۆماوەیی و ژینگەیی و گەشەکردن لەخۆدەگرن.

کێ لە مەترسیدایە بۆ ئالوودەبوون بە ماددە هۆشبەرەکان؟

هۆکارە مەترسیدارە جیاوازەکان دەتوانن زیاتر ئالوودە بیت بە ماددە هۆشبەرەکان، لەوانە:

بایۆلۆجیای تۆ. مرۆڤەکان دەتوانن کاردانەوەی جیاوازیان هەبێت بەرامبەر بە ماددە هۆشبەرەکان. هەندێک کەس حەز بەو هەستە دەکەن کە یەکەمجار دەرمانێک تاقی دەکەنەوە و زیاتریان دەوێت. هەندێکی تر ڕقیان لە هەستکردنە و جارێکی تر تاقی ناکەنەوە.

کێشەی تەندروستی دەروونی. ئەو کەسانەی کە کێشەی تەندروستی دەروونی چارەسەرنەکراویان هەیە، وەک خەمۆکی، دڵەڕاوکێ، یان تێکچوونی کەمی سەرنج/چالاکی زۆر (ADHD) ئەگەری ئالوودەبوونیان زیاترە. ئەمەش دەتوانێت ڕووبدات چونکە بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان و کێشەی تەندروستی دەروونی کاریگەری لەسەر هەمان بەشەکانی مێشک هەیە.

هەروەها ئەو کەسانەی ئەم کێشانەیان هەیە لەوانەیە مادەی هۆشبەر بەکاربهێنن بۆ ئەوەی هەوڵبدەن هەست بە باشتربوون بکەن.

کێشە لە ماڵەوە. ئەگەر ماڵەکەت شوێنێکی ناخۆشە یان کاتێک گەورە بوویت بوو، لەوانەیە ئەگەری ئەوە زیاتر بێت کە کێشەی ماددە هۆشبەرەکانت هەبێت.

کێشە لە قوتابخانە، لە شوێنی کار، یان لەگەڵ هاوڕێیەتی. لەوانەیە ماددە هۆشبەرەکان بەکاربهێنیت بۆ ئەوەی مێشکت لەم کێشانە دوور بخەیتەوە.

هەڵواسینی کەسانی تر کە ماددە هۆشبەرەکان بەکاردەهێنن. لەوانەیە هانتان بدەن کە ماددە هۆشبەرەکان تاقی بکەنەوە.

دەستپێکردنی بەکارهێنانی ماددە هۆشبەرەکان لە تەمەنی گەنجیدا. کاتێک منداڵان ماددە هۆشبەرەکان بەکاردەهێنن، کاریگەری لەسەر چۆنیەتی تەواوکردنی گەشەکردنی جەستە و مێشکیان دەبێت. ئەمەش ئەگەری ئالوودەبوونت زیاد دەکات کاتێک گەورە بوویت.